Jak mieszkańcy Debreczyna przyjęli tysiące uchodźców ze stolicy, którzy przybyli do miasta w 1849 roku? Co robił Kossuth w wolnym czasie w Debreczynie? Co Magda Szabó ma wspólnego z mieczem Petőfiego? A co łączy lwy z Mostu Łańcuchowego z poległymi w powstaniu za wolność Węgier? Między innymi na te pytania uzyskamy odpowiedzi odwiedzając pomniki węgierskiej Wiosny Ludów w Debreczynie.
15 marca 1848 roku wybuchła rewolucja węgierska i walka o niepodległość, jeden z najbardziej znanych i najbardziej znaczących zrywów zbrojnych w historii narodu węgierskiego. Debreczyn, który w 1849 roku stał się nawet tymczasową stolicą kraju, był ważnym miejscem rewolucyjnych wydarzeń: tu obradował rząd i parlament, tu przechowywano Świętą Koronę węgierską, wybrano Lajosa Kossutha gubernatorem kraju, przyjęto Deklarację Niepodległości i ogłoszono detronizację Habsburgów. Oprócz dobrze znanych wydarzeń historycznych, Debreczyn był miejscem wielu mniej znanych, ale tym bardziej interesujących historii z czasów Wiosny Ludów, które ujawniają wiele ekscytujących szczegółów nie tylko na temat wydarzeń w kraju i mieście, ale także losu rewolucjonistów i mieszkańców Debreczyna, którzy ich ugościli.
Analogicznie do 12 żądań zawartych w manifeście, najważniejszym dokumencie rewolucji 1848 roku, zebraliśmy 12 ciekawostek z 1849 roku związanych z wydarzeniami w Debreczynie.
1. Lajos Kossuth wraz z rodziną przybył do Debreczyna w niedzielę 7 stycznia 1849 roku o pierwszej po południu przez bramę przy ulicy Miklós. W księdze prowadzonej przy bramie miejskiej naczelnik straży napisał wtedy o nim: „Mojżesz Węgrów”.
Podpowiedź: Odszukaj pomnik Lajosa Kossutha, „Mojżesza Węgrów”, na głównym placu miasta i zrób sobie z nim selfie na tle Wielkiego Zboru Kalwińskiego.
2. Na początku 1849 roku do Debreczyna przybyły tysiące uchodźców: urzędników państwowych, parlamentarzystów i członków ich rodzin, żołnierzy. W wyniku tej wewnętrznej emigracji populacja miasta wzrosła gwałtownie, a ponieważ w mieście nie było zbyt wiele zajazdów i hoteli, więc większość uchodźców z Budapesztu zakwaterowali mieszkańcy miasta. Kossuth wraz z rodziną zamieszkał na pierwszym piętrze Starego Ratusza, gdzie umieszczono również Świętą Koronę.
Podpowiedź: Klasycystyczny Stary Ratusz jest jednym z najbardziej emblematycznych zabytków architektury Debreczyna. Na parterze od ulicy znajduje się biuro Tourinform, gdzie uzyskasz wiele przydatnych wskazówek dotyczących zwiedzania miasta.
3. Izba niższa parlamentu obradowała w Sali modlitewnej Kolegium Kalwińskiego, a izba wyższa w domu Andaházi-Szilágyi, znajdującym się naprzeciw Starego Ratusza. Posiedzenia zgromadzenia narodowego były otwarte dla publiczności, dlatego też mieszkańcy Debreczyna regularnie w nich uczestniczyli, zajmując miejsce na galerii. Ponieważ jednak nigdy wcześniej nie widzieli obrad parlamentu, często nie podobało im się głośne, czasem nawet niepoważne zachowanie przedstawicieli podczas trudnych debat.
Podpowiedź: Odwiedź muzeum w Kolegium Kalwińskim i zobacz, na której ławce w Sali modlitewnej siedział Lajos Kossuth i pozostali członkowie rządu. Po drodze zwróć koniecznie uwagę na freski przedstawiające rewolucyjne wydarzenia, widniejące na ścianie wzdłuż schodów.
4. Jedno z najważniejszych wydarzeń wojny o niepodległość, detronizacja dynastii Habsbursko-Lotaryńskiej, również miało miejsce w Debreczynie 14 kwietnia 1849 roku. Tego ranka w centrum miasta zebrał się ogromny tłum mieszkańców Debreczyna, którzy przeczuwali, że wydarzy się coś wielkiego. Około południa przedstawiciele przemaszerowali z Kolegium do Wielkiego Zboru, gdzie Kossuth wygłosił ogniste przemówienie i ogłosił detronizację. Od razu wybrano też Komitet, który sformułował, a następnie 19 kwietnia opublikował w formie pisemnej Deklarację Niepodległości.
Podpowiedź: Obejrzyj w Wielkim Zborze Kalwińskim wystawę poświęconą Kossuthowi, na której wyeksponowane zostały liczne pamiątki z czasów rewolucji, a następnie podziwiaj centrum Debreczyna z położonego na wysokości 40 metrów panoramicznego mostu łączącego dwie wieże kościoła.
5. Kossuth, choć dużo pracował, pozwalał sobie na godzinę odpoczynku dziennie. Wolny czas spędzał na zwiedzaniu miasta. Kiedy pojawiał się na ulicy, dookoła zbierał się wielki tłum i podążał za nim wiwatując na jego cześć. Zamiłowanie Kossutha do przyrody było powszechnie znane, ale do Wielkiego Lasu dotarł tylko dwa razy. Uwielbiał kwiaty, zwłaszcza fiołki, konwalie i róże, dlatego zwiedził Ogród Zielny (przy dzisiejszym placu Déri), który służył nauce botaniki w Kolegium Kalwińskim. Po tej wizycie zarządca Ogrodu codziennie rano dostarczał państwu Kossuthom dwa ogromne bukiety. Jeden trafiał zwykle na biurko Kossutha, drugi do mieszkania.
Podpowiedź: Zajrzyj na najbardziej romantyczny skwerek Debreczyna, na plac Dériego, miejsce niegdysiejszego Ogrodu Zielnego, przypnij swój ulubiony wiersz Petőfiego w Wierszowym Ogródku, a następnie odwiedź uniwersytecki Ogród Botaniczny i sprawdź, który z ulubionych kwiatów Kossutha właśnie kwitnie.
6. Jedyny syn Sándora Petőfiego, Zoltán, urodził się w Debreczynie, w domu w zaułku Harmincados (obecnie ulica Batthyány 16) 15 grudnia 1848 roku, dokładnie dziewięć miesięcy po wybuchu powstania. Pierwsze i ostatnie wspólne gniazdko rodzinne poety znajdowało się w pokoju obok bramy, z oknem wychodzącym na ulicę.
Podpowiedź: Przespaceruj się po ulicy Batthyány podziwiając piękne w swojej prostocie fasady mieszczańskich domów.
7. Wśród dawnych domów kupieckich przy ulicy Targowej jednym z najbardziej znanych jest Rickl-ház pod numerem 39, gdzie dziadek Magdy Szabó ze strony matki, niemiecki kupiec József Rickl, otworzył pod koniec XVIII wieku legendarny sklep wielobranżowy „U Tureckiego cesarza”. Przez dom przewinęło się wielu sławnych ludzi: w 1849 roku gościł tu Pál Nyáry, wiceprzewodniczący Komitetu Obrony Narodowej, szef spraw wewnętrznych oraz poseł do parlamentu József Patay, kilkakrotnie bywał tu też Sándor Petőfi, który zamienił swoją szpadę galową z jednym z ówczesnych właścicieli domu Józsefem II. Zelmos Ricklem, porucznikiem Gwardii Narodowej, na szpadę oficera kawalerii. Rodzina przez długi czas przechowywała szpadę Petőfiego zamurowaną w ścianie.
Podpowiedź: Ulegnij pokusom gastronomii i literatury, i popijając małą czarną poczytaj wiersze Petőfiego w kawiarni znajdującej się dziś na miejscu sklepu „U Tureckiego cesarza”.
8. Po śmierci Kossutha w 1894 roku mieszkańcy Debreczyna chcieli uwiecznić jego pamięć pomnikiem. Koszt monumentu, wspólnego dzieła Edego Margó i Szigfrida Pongrácza, pokryty został ostatecznie z darowizn oraz budżetu miejskiego i został odsłonięty 3 maja 1914 roku na głównym placu miasta, który również nosi imię Kossutha.
Podpowiedź: Przed kompozycją posągów na placu Kossutha widnieje na chodniku herb miasta. Odszukaj na nim symbol miasta, ptaka Feniksa, który jest metaforą wiecznego odradzania się życia.
9. Po śmierci Kossutha w 1894 roku dwór wiedeński zakazał nadawania ulicom jego imienia. Nie spodobało się to dumnym mieszkańcom Debreczyna, którzy również w tej formie chcieli upamiętnić gubernatora kraju, dlatego nazwę ulicy Cegléd zmieniono na Kossutha. W ten sposób dekret cesarski został ominięty, ponieważ w nazwie ulicy nie podano imienia bohatera, więc do dziś na tabliczce z nazwą ulicy widnieje tylko jego nazwisko.
Podpowiedź: Przejdź się ulicą Kossutha i obejrzyj posągi węgierskich mistrzów pióra, w tym Sándora Petőfiego, na odrestaurowanym budynku Teatru Csokonaiego.
10. Przez długi czas Wielki Las nie stanowił tak integralnego i lubianego elementu życia mieszkańców Debreczyna, jak ma to miejsce dzisiaj, jednak w 1849 roku istniała już restauracja Vigadó z dancingiem i Łaźnia miejska, co odkryli dla siebie chroniący się w Debreczynie mieszkańcy stolicy. Petőfi podobno narzekał nawet, że mimo ponurej sytuacji w ojczyźnie, w Wielkim Lesie odbywają się wesołe zabawy.
Podpowiedź: Pooddychaj pełną piersią podczas spaceru po parku w Wielkim Lesie, potem zaś zrelaksuj się na zbudowanym w miejscu dawnej Łaźni Kąpielisku termalnym albo roztaczającym tropikalną atmosferę parku wodnym Aquaticum SPA.
11. Mieszkańcy stolicy spędzali dużo czasu nie tylko w Wielkim Lesie, ale także w miejskich restauracjach, takich jak Hotel Arany Bika czy Biały Koń (Fehérló). Nawet Kossuth wielokrotnie bywał w Białym Koniu, dokąd często zachodził słynny skrzypek cygański Károly Boka z Arany Bika, aby przygrywać gubernatorowi jego ulubione, tęskne nuty.
Podpowiedź: Dom Komitatu, siedziba władz wojewódzkich, zbudowany na miejscu hotelu Biały Koń, to jeden z najpiękniejszych budynków secesyjnych w Debreczynie. Wybierz się na wieczorny spacer ulicą Targową, żeby zobaczyć imponujący widok oświetlonego gmachu.
12. 2 sierpnia 1848 roku na granicy Debreczyna rozegrała się tragiczna w skutkach potyczka, kiedy wojska rosyjskie, mające ogromną przewagę liczebną, zaatakowały węgierską gwardię narodową. Żołnierze, którzy zginęli bohaterską śmiercią w bitwie pod Debreczynem, zostali pochowani we wspólnym grobie, nad którym wzniesiono mauzoleum. Cmentarz Wojskowy w Debreczynie (Honvédtemető) to niezwykle ważne miejsce pamięci powstania węgierskiego 1848-49.
Podpowiedź: Odszukaj pomnik „Konającego lwa”, stojący przed mauzoleum na Cmentarzu Wojskowych, którego autorem jest János Marsalkó. Ten sam, któremu zawdzięczamy kamienne lwy z Mostu Łańcuchowego w Budapeszcie.
